که در حال حاضر روش از بین بردن این نوع زبالهها در تهران و اکثر مناطق کشور دفن آنهاست، تا این قسمت موضوع شاید عادی به نظر برسد و بگویید این اتفاق در مورد زباله‌های دیگر نیز می‌افتد و بهترین روش برای از بین بردن زبالهها که سلامت ما را تهدید می‌کنند، دفن آنهاست اما از آن جایی که در بین دو کلمه زباله و بیمارستان کلمه عفونی قرار می‌گیرد و از سوی دیگر دفن این زبالهها مانند سایر زبالهها میزان خطرآفرینی آنها را کاهش نمی‌دهد.
این مساله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به همین خاطر دفن آنها با استفاده از روشی قدیمی و به‌روز نشده نه‌تنها مطلوب نبوده، بلکه در بسیاری از موارد خطرزا نیز است، بیشتر کارشناسان بر این عقیده‌اند که بهترین راه برای از بین بردن این نوع زبالهها سوزاندن آنها در درجه حرارت بسیار بالاست.
در این روش که در حال حاضر به کار برده می‌شود ابتدا زمین را به ارتفاع چندین متر گودبرداری کرده و سپس با ریختن مقداری آهک در بستر گودال، زباله‌های بیمارستانی را درون آن ریخته و دوباره روی زبالهها را آهک می‌ریزند و بعد آن را با خاک می‌پوشانند و سراغ قطعه زمین دیگری می‌روند.
این ماجرا درحالی اتفاق می‌افتد که منطقه دفن زباله‌های تهران از نظر عوامل مهم زیست‌محیطی چندان مورد تایید کارشناسان نیست و از این رو سازمان بازیافت درصدد است با تکیه بر دانش روز این مرکز را به استانداردهای جهانی نزدیک کند با این وجود موضوع جمع‌آوری و دفن زباله‌های بیمارستانی و رسیدگی به آنها از حوزه اختیارات شهرداری نبوده و از وظایف وزارت بهداشت به حساب می‌آید.
بهترین نحوه از بین بردن زباله‌های بیمارستانی در اکثر نقاط جهان به ویژه در کشورهای پیشرفته روش پلاسمایی است که در آن، اینگونه زبالهها را سوزانده و با تبدیل آنها به آب و دی‌اکسیدکربن احتمال خطرآفرینی آنها برای زندگی انسانی به صفر می‌رسانند.
زباله‌های بلاتکلیف
زباله‌های بیمارستانی در تهران مدت‌هاست که به موضوعی جنجالی تبدیل شده، زباله‌هایی که به جرات می‌توان آنها را زباله‌های بلاتکلیف عنوان کرد که سالهاست کسی مسئولیت آنها را به عهده نگرفته تا با یک اقدام مستمر و پیوسته بتوان آنها را به نتیجه رساند.
در حالی که مسئله بازیافت زباله‌های شهری همچنان یکی از اساسی‌ترین موضوعات مدیریت شهری محسوب می‌شود، نحوه امحاء زباله‌های بیمارستانی نیز به این مشکل قدیمی افزوده شده این در حالی است که اغلب کشورها به راحتی این مشکل را حل کرده‌اند، ولی هنوز زباله‌های بیمارستانی در ایران و به ویژه در پایتخت به بدترین شکل‌و شیوه ممکن دفن و فاضلاب‌های بیمارستانی در بسیاری موارد به طور مستقیم وارد آب‌های زیرزمینی می‌شوند!
زمانی که شهروندان مراکز درمانی و بهداشتی را محلی برای ارتقا و امنیت سطح بهداشت و سلامت شهر و شهروندان می‌دانند، واقعیت‌های آماری از تغییر این کارکرد خبر می‌دهد. براساس تازه‌ترین آمارهای رسمی، در حال حاضر برخی بیمارستانها و مراکز درمانی به دلیل دفع غیراصولی زباله‌های عفونی و ادغام آنها با زباله‌های عادی، به کانون‌های مرگ‌آفرین و ابزار شیوع انواع بیماری‌ها از جمله ایدز و هپاتیت تبدیل شده‌اند.
بدنیست بدانید حجم زباله‌های بیمارستانی در ایران طی چهار سال گذشته بیش از چهار برابر شده و تولید اینگونه زبالهها همچنان در حال افزایش است. روند تولید زباله‌های آلوده به مواد عفونی که در سال 1385 کمی بیش از۱۰۰هزار تن بود، اکنون چهار برابر شده و تا سال آینده به بیش از پنج برابر خواهد رسید.
عواقب ناگوار روش‌های دفن زباله‌های بیمارستان در کشور و به ویژه در کلان‌شهر تهران به وضعیت هشدار رسیده و زنگ خطر آن نیز بارها و بارها به صدا درآمده، اما وزارت بهداشت با پشت گوش انداختن این موضوع، بی‌توجهی به حداقل سلامت شهروندان را به اوج خود رسانده‌است.
در حال حاضر حدود هفت هزار تخت بیمارستان در کشور وجود دارد که بطور میانگین به ازای هر تخت حدود هفت کیلو زباله در روز تولید می‌شود؛ به عبارت دیگر 50 تن زباله در روز که قسمت عمده‌ای از آن به علت نادیده گرفتن زباله‌های عفونی از زباله‌های عادی و عدم جداسازی، به زباله‌های خطرناک و مرگ‌آفرین تبدیل می‌شود.
در کلان‌شهر تهران نیز از مجموع 6 تا 7 هزار تن زباله روزانه بیش از 70 تن در روز سهم زباله‌های بیمارستانی است. طبق برآوردها در بیمارستانها از 630 نوع مواد شیمیایی مختلف استفاده می‌شود که از این تعداد حدود 300 نوع آن غیرسمی و 300 مورد آن سمی و خطرناک و حدود 30 نوع آن بی‌خطر است.
این در حالی است که تنها زباله‌های 333 مرکز درمانی و بهداشتی شهر توسط شهرداری جمع‌آوری می‌شود و بقیه مراکز درمانی بدون هیچ نظارتی، زباله‌های خود را در هر گوشه از شهر دفن می‌کنند.
دفع غیراصولی زباله‌های بیمارستانی در حالی صورت می‌گیرد که طبق قانون مدیریت پسماندها، انجام این مهم برعهده تولیدکنندگان آن و وزارت بهداشت است و طبق قانون مصوب اردیبهشت ماه 83 درباره مدیریت پسماندها، وزارت بهداشت وظیفه جمع‌آوری و بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی را دارد، به شکلی که با تأمین امکانات و تجهیزات لازم در محیط مراکز درمانی نسبت به این امر اقدام کنند.
البته گرچه فاجعه‌آمیز بودن روش‌های امحا و دفن زباله‌های بیمارستانی از جمله موضوعات اساسی و دیرپای حوزه بهداشت و سلامت عمومی است و پدیده تازه‌ای نیست، اما شاید تا زمانی که شهردار تهران به طور شفاف اعلام کرد سلامت شهروندان در خطر عواقب ناگوار زباله‌های عفونی بیمارستانها قرار دارد کمتر کسی به اهمیت و ارزش پرداختن و توجه فوری به این موضوع فکر می‌کرد، واقعیت موضوع این است که مسئله زباله‌های عفونی را باید جدی گرفت.
به عنوان مثال با رعایت ضوابط جداسازی زباله‌های عفونی از زباله‌های عادی و آموزش پرسنل بیمارستانها، 70 درصد زباله‌های عفونی کاهش می‌یابد. در بیمارستانها بیش از 630نوع ماده شیمیایی استفاده می‌شود که از این تعداد حدود 300 نوع آن غیرسمی و 330 مورد نیز سمی و خطرناک است.در هر شبانه روز هم هر تخت بیمارستانی 710/2کیلوگرم زباله تولید می‌کند که با لحاظ حدود 30هزار تخت بیمارستانی، مجموع زباله‌های تولید شده در هر شبانه روز به 810هزار و 300 کیلوگرم یا حدود 81تن خواهد رسید این در حالی است که براساس استانداردهای جهانی، رسیدگی به موضوع زباله‌های بیمارستانی روند ویژه‌ای را می‌طلبد.
معیارهای جهانی می‌گویند که پسماندهای بیمارستانی باید در درجه حرارت بیش از هزار و در دستگاه «زباله سوز» که همان اتوکلافت است، سوزانده و سپس از صافی‌های قلیایی و اسیدی عبور داده شده و سرانجام دفن شوند.اما هم اکنون این زبالهها با روش گندزدایی و کاملا سنتی از بین می‌روند.
حکمی که اجرا نمی‌شود
با تغییراتی که در سیستم مدیریتی پایتخت ایجادشد، سرانجام محمدباقر قالیباف- شهردار جدید تهران- با اعلام اینکه «زباله‌های بیمارستانی حامل آلودگی‌های عفونی و بیماری‌های مسری مثل هپاتیت و ایدز و ده‌ها مشکل بهداشتی هستند»، گفت: زمان آن رسیده که دادستان کل کشور به میدان بیاید و اجرانشدن قانون را پیگیری کند.
به دنبال این خواسته در آذرماه 85 حجت‌الاسلام دری‌نجف‌آبادی -دادستان کل کشور- اعلام کرد که شهرداری تهران هیچ وظیفه‌ای در قبال زباله‌های بیمارستانی ندارد و این موضوع فقط به وزارت بهداشت مربوط می‌شود.
در جلسه‌ای در پایان یکی از روزهای آذر در حضور نمایندگان شهرداری، وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست معین شد که از این پس پسماندهای ویژه جدا از زباله‌های عادی در فضای بیمارستانها از بین برده شود و یا اینکه یک دستگاه مرکزی زباله سوز برای این کار در نظر گرفته شود و در نهایت شهرداری تنها وظیفه حمل زباله‌های عادی را برعهده داشته باشد.
همچنین سازمان حفاظت محیط زیست هم مسئول نظارت بر عملکرد بیمارستانها در تبدیل پسماندهای ویژه به عادی معرفی شد. در صورتی هم که بیمارستانی در این زمینه سهل‌انگاری کند، به مراجع قضایی معرفی خواهد شد.
از آن زمان تا به حال فرصت لازم برای پرداختن به این موضوع سپری شده اما نه تنها وزارت بهداشت اقدام به خرید دستگاه اتوکلافت نکرده، بلکه موضوع از بین بردن زباله‌های بیمارستانی به صورت دفن از سوی شهرداری در کهریزک اتفاق می‌افتد.
این در حالی است که معاون سلامت وزارت بهداشت عقیده دارد که تنها بی‌خطرسازی زباله‌های بیمارستانی نیازمند 800 میلیاردتومان اعتبار است، در حالیکه در سال85 تنها یک میلیارد و 200 میلیون تومان به این امر اختصاص داده شده و برای تحت پوشش قرار دادن تمام بیمارستان‌های کشور به 790میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز است.
حسین بیژنی، مدیر عامل سازمان بازیافت با تقسیم زباله‌های بیمارستانی به دو نوع زباله‌های تر و خشک و زباله‌های عفونی، می‌گوید: بیمارستانها موظف هستند زباله‌های دسته اول را از زباله‌های عفونی تفکیک کرده و شهرداری نیز مؤظف است این زبالهها را جمع‌آوری کند ولی بخشی که به آنها زباله‌های عفونی ویژه بیمارستانی مانند سرنگ و باند گفته می‌شود، از حیطه وظایف شهرداری ساقط است.
او با اشاره به اختلافی که بین وزارت بهداشت، محیط زیست و شهرداری در این زمینه وجود داشت و چند سالی هم طول کشید، ادامه می‌دهد: شهرداری از دهه 40 تا به حال مشکلات این زبالهها را به دوش کشید و با حمل آنها تنها توانسته به صورت نیمه بهداشتی در کهریزک دفن کند.
در حقیقت کاری که از سال‌ها قبل در این حوزه اتفاق می‌افتاده و همچنان هم ادامه دارد کاری غیرقانونی است که باید آن را کنار گذاشت، با وجودی که این کار از وظایف شهرداری نبوده اما به گفته حسین بیژنی این سازمان تا به حال اعلام آمادگی کرده و این کار را انجام داده و تا همین امروز هم این زبالهها را جمع‌آوری کرده‌است اما در نهایت و طبق حکم صادر شده جمع‌آوری این نوع زبالهها از وظایف شهرداری نیست وزارت بهداشت باید با خرید دستگاه زبالهسوز مرکزی - اتوکلافت - وضعیت زباله‌های بیمارستانی را تعیین تکلیف کند.
از سوی دیگر وزارت بهداشت می‌گوید به دلیل محدودیت بودجه تنها مسوولیت زباله‌های بیمارستان‌های دولتی را می‌پذیرد، در صورتی که تهران بیش از 7 هزار مرکزدرمانی دارد که با این تصمیم بلاتکلیف می‌ماند و طبق گفته وزارت بهداشت، مسئولیت نظارت آنها را به محیط زیست واگذار می‌کند.
حسین بیژنی در این مورد می‌گوید: البته محیط‌زیست با سازمان بازیافت هم نظر است و می‌گوید باید یک دستگاه زبالهسوز مرکزی وجود داشته باشد و تمام زبالهها در آن سوزانده شود، این در حالی است که وزارت بهداشت با این طرح مخالف است و می‌گوید باید در هر بیمارستان یک دستگاه اتوکلافت وجود داشته باشد و بعد از بی‌خطر کردن زبالهها در اختیار شهرداری قرار گیرد، در حالی که طبق گفته کارشناسان اتوکلافت، این نوع زبالهها را صد در صد بی‌خطر نمی‌کند.
مدیر عامل سازمان بازیافت ادامه می‌دهد: علی‌رغم این که ما مسئولیت جمع‌آوری این نوع زباله‌هار ا برعهده نداریم، به دلیل بی‌توجهی وزارت بهداشت همچنان طبق روش سابق این کار را انجام می‌دهیم و زباله‌های عفونی بیمارستانی را بعد از جمع آوری کردن در مرکز دفن کهریزک به صورت نیمه بهداشتی دفن می‌کنند و این کار تا زمانی که وزارت بهداشت به وظیفه خود عمل نکند، ادامه دارد تا درصدی از وضعیت بهداشتی این نوع زبالهها به سامان شود.
البته رئیس محیط زیست شهر تهران به دلیل استفاده زراعی از آب‌های منطقه کهریزک این کار را به دلیل تولید شیرابه‌ها خطرناک می‌داند و معتقد است در صورت آمیختگی با منابع آب این منطقه، خطرات جبران‌ناپذیری را در پی خواهند داشت.
با جدی‌تر شدن بحث میان شهرداری تهران، وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی وارد میدان شد و اعلام کرد که اگرچه اعلام نیاز 800میلیاردتومانی وزارت بهداشت برای دفع زباله‌های بیمارستانی قابل قبول است، اما در دنیای واقعیت اختصاص چنین بودجه‌ای به این وزارتخانه اصلا ممکن نیست، زیرا هنگامی که بودجه بخش بهداشت و درمان در تمام حوزه‌های آموزش، بهداشت و درمان 5هزار میلیارد تومان است، اختصاص یک‌پنجم این بودجه به زباله‌های بیمارستانی، دور از ذهن به نظر می‌رسد.
علی‌رغم این که شهرداری مسئولیتی در مقابل این نوع زبالهها ندارد، طبق روش سابق این کار را انجام می‌دهد و زباله‌های عفونی بیمارستانی را بعد از جمع آوری کردن در مرکز دفن کهریزک به صورت نیمه بهداشتی دفن می‌کند تا چه زمانی وزارت بهداشت به وظیفه خود عمل کند؟!!
